नेपालको सेयर बजारमा जुन र जुलाई महिना ऐतिहासिक रूपमा धेरै लाभदायक रहँदै आएका छन्। विगत २० वर्षमा यी दुई महिनामा १७ पटक बजार वृद्धि भएको तथ्यले यसको पुष्टि गर्दछ। विश्लेषकहरूका अनुसार, यस्तो मौसमी ट्रेन्ड केवल संयोग नभई आर्थिक वर्षको समाप्ति, बजेट नीति, कम्पनीहरुको वार्षिक वित्तीय रिपोर्ट, लगानीकर्ताको मनोविज्ञान, र तरलता प्रणालीसँग सम्बन्धित संरचनात्मक चक्र हो। यी महिनामा बैंकहरूबाट कर्जा प्रवाह सुरु हुनु, स्मार्ट लगानीकर्ताहरूको सक्रियता, र लाभांश घोषणा जस्ता कारणले बजारमा उकालो लाग्ने प्रवृत्ति देखिन्छ।
विस्तारमा – नेपालको सेयर बजारमा जुन-जुलाईको ऐतिहासिक भूमिका
नेपालको सेयर बजारले समयानुसार विभिन्न उतारचढाव भोग्दै आए पनि केही विशेष महिना छन्, जसले प्रायः सकारात्मक संकेत दिएका छन्। तीमध्ये जुन र जुलाई महिना विशेषगरी लगानीकर्ताहरूका लागि लाभदायक सावित हुँदै आएका छन्। पछिल्ला २० वर्षको सेयर बजार इतिहासलाई हेर्ने हो भने, यी दुई महिनामा १७ पटक बजारमा उल्लेखनीय वृद्धि भएको देखिन्छ, जुन तथ्य आफैँमा अर्थपूर्ण छ। मात्र ३ पटक बजार साइडवेज (थिति मै) देखिएको हो।
सिजनल ट्रेन्ड: संयोग होइन, संरचना हो
सेयर बजार विश्लेषकहरू भन्छन्, यो दोहोरिरहने सिजनल ट्रेन्ड कुनै संयोग होइन। बरु, यो आर्थिक, मनोवैज्ञानिक, र प्राविधिक कारणहरूसँग जोडिएको संरचनात्मक चक्र हो। विश्वभरका बजारहरूमा पनि यस्तै मौसमी ट्रेन्ड देखिन्छ। उदाहरणका लागि:
- अमेरिकामा “Sell in May and Go Away” भन्ने उक्ति प्रसिद्ध छ, जहाँ मेदेखि अक्टोबरसम्म बजार सुस्त हुने चलन छ।
- जापानमा आर्थिक वर्ष अप्रिलदेखि सुरु हुने भएकाले मार्च–अप्रिलमा बजारमा चहलपहल बढी हुने गर्छ।
नेपालमा पनि आर्थिक वर्ष साउनदेखि सुरु हुने भएकाले जुन–जुलाईको महिनामा बजेट नीति, कम्पनीहरूको वित्तीय विवरण र लगानीकर्ताको मनोविज्ञानको संगमले बजारमा सक्रियता ल्याउने गर्छ।
आर्थिक, मनोवैज्ञानिक र नीतिगत कारणहरू
१. बजेटको प्रभाव:
सरकारले आर्थिक वर्षको अन्त्यतिर बजेट ल्याउने भएकाले बजारमा नयाँ नीति तथा कार्यक्रमप्रतिको उत्सुकता र अपेक्षा बढ्ने गर्छ। यदि बजेट सेयर बजार मैत्री छ भने लगानीकर्ता अझ सक्रिय हुन्छन्, जसले बजारलाई माथि तान्ने गर्छ।
२. कम्पनीको वित्तीय विवरण:
साउनमा सूचीकृत कम्पनीहरूको चौथो त्रैमासको वित्तीय रिपोर्ट आउँछ। धेरै लगानीकर्ताहरूलाई लाभांशको आशा हुन्छ। स्मार्ट लगानीकर्ताले पूर्व जानकारीको आधारमा सेयर किन्ने भएकाले बजारमा माग बढ्छ।
३. कर्जा प्रणाली र तरलता:
असार मसान्तसम्म बैंकहरूले नयाँ कर्जा प्रवाह खासै गर्दैनन्। तर साउनदेखि कर्जा वितरण बढ्न थाल्छ। लगानीकर्ताहरूले ट्रेडिङको लागि कर्जा लिन थाल्ने हुँदा बजारमा लगानी रकम बढ्छ।
४. मनोवैज्ञानिक प्रवृत्ति:
लगानीकर्ताले विगतमा जुन-जुलाईमा बजार बढेको देखेका छन् भने उनीहरू फेरि पनि ती महिनामा सेयर खरिद गर्न अग्रसर हुन्छन्। यस्तो सामूहिक प्रवृत्तिले बजारमा माग अत्यधिक हुने गर्दछ।
लगानीकर्ताको दृष्टिकोण
सेयर बजारका विश्लेषकहरूले भनिरहेका छन् कि स्मार्ट लगानीकर्ताले जुन र जुलाईलाई “कमाउने महिना”को रूपमा लिने गर्छन्। उनीहरू चौथो त्रैमासको रिपोर्ट, लाभांशको सम्भावना र बजेट नीतिको आँकलन गरेर पहिले नै सेयर किन्ने रणनीति अपनाउँछन्।
उदाहरणका लागि:
- ‘गत वर्षको लाभांश खानलाई अहिले सेयर किन्ने’ सोच राख्नेहरू सक्रिय हुन्छन्।
- बैंकहरू कर्जा प्रवाह गर्न सुरु गरेपछि कर्जा लिएर पनि सेयर खरिद हुने मात्रा बढ्छ।
सामूहिक मनोविज्ञानको असर
बजारको चालमा मनोविज्ञानको प्रभाव गहिरो हुन्छ। यदि लगानीकर्ताले विगतका वर्षमा एउटै समयमा लाभ पाएका छन् भने त्यसले उनीहरूको आगामी व्यवहारलाई प्रभावित गर्छ। यसले बजारमा चाप सिर्जना गर्छ र त्यही कारणले बजार फेरि पनि उकालो लाग्ने चक्र दोहोरिन्छ।
नेपालमा मात्रै होइन, विश्वभरको बजार प्रणालीमा यस्ता व्यवहारजन्य चक्र देखिन्छन्। लगानीकर्ताले जताततै एकै किसिमको भावनात्मक प्रतिक्रिया दिन्छन्। त्यसैले जुन-जुलाईको सकारात्मक ट्रेन्ड अब एक स्वीकृत मनोवैज्ञानिक सच्चाइजस्तै भएको छ।
आर्थिक वर्षको अन्त्य र सुरुवातको भूमिका
नेपालमा आर्थिक वर्ष साउनदेखि सुरु हुन्छ। त्यसअघि जुन महिनादेखि नै बजेट तयारी, सार्वजनिक कार्यक्रम, कम्पनीको नाफा-घाटा विवरण जस्ता गतिविधिहरू चल्न थाल्छन्। यसको असर लगानीकर्ताको निर्णयमा प्रत्यक्ष देखिन्छ।
कम्पनीहरूले साउन र भदौमा:
- लाभांश घोषणा गर्ने
- बोनस सेयर वितरण गर्ने
- आगामी योजनाबारे जानकारी दिने
जस्ता गतिविधिहरू गर्दै आइरहेका छन्। यसले सेयरको मूल्यमा पनि सीधा असर पार्ने गर्छ।
निष्कर्ष
जुन र जुलाई महिना नेपालका सेयर लगानीकर्ताका लागि विशेष बनिरहेका छन्। विगतका तथ्य, बजार विश्लेषण, तथा व्यवहारजन्य चक्रहरूको अध्ययनले यो पुष्टि गर्छ कि यो दुई महिना सामान्यतया बजार उकालो लाग्ने समय हो।
यसका पछाडि प्रमुख कारणहरू छन्:
- सरकारको बजेट नीति
- कम्पनीहरूको वित्तीय विवरण सार्वजनिक हुने समय
- बैंकको कर्जा प्रवाह सुरु हुने समय
- लगानीकर्ताको सामूहिक मनोविज्ञान
यदि यी कुराहरूलाई बुझेर लगानी गरियो भने, जुन र जुलाईमा सेयर बजारले लगानीकर्तालाई लाभ दिनसक्छ भन्ने अनुमान गलत हुँदैन। तर, लगानी सधैं जोखिमयुक्त हुने भएकाले सजग र सोचविचारसहित कदम चाल्नु नै बुद्धिमानी हुनेछ।